Sztuka akadyjska

Rozwijała się 2340-2200 p.n.e. w okresie istnienia państwa Akadyjskiego; stanowiła twórcze rozwinięcie sztuki sumeryjskiej; w Esznunie zachowały się pozostałości dwóch świątyń, na planie wydłużonego prostokąta; w Tell Brak odkryto warowny pałac z czasów Naramsina budowla na planie kwadratu (100×100m) z dziedzińcami, wieloma wąskimi pomieszczeniami, otoczona potężnym murem; podobną ufortyfikowaną budowlę odkryto w Aszur. Rzeźbę pełną reprezentują fragmentarycznie zachowane monumentalne posągi władców (np. diorytowy posąg króla Manisztusu, odznaczające się starannym modelunkiem; rysy twarzy i fryzurę przedstawiano w sposób naturalistyczny (alabastrowe głowy z Aszur); pojawiła się rzeźba o wyidealizowanym portrecie (brązowa głowa władcy znaleziona w Niniwie); precyzyjnym wykonaniem odznaczają się liczne zachowane gliniane posążki wotywne; płaskorzeźbione stele kamienne, opowiadające o czynach militarnych władców, charakteryzują się swobodniejszą kompozycją scen niż w sztuce sumeryjskiej (Stela Sargona).

Stela Naramsina
Paryż, Luwr

Stela Naramsina, Paryż, Luwr

Stela Naramsina jest najbardziej znanym dziełem sztuki akadyjskiej, wykonana jest z różowego piaskowca, z ok.2250 roku p.n.e. Scena ukazuje trumf władcy Sumeru i Akadu nad ludem Lulubejów, zamieszkujących góry Zagros. Piaskowcowa płyta przypomina swym kształtem górę, która zresztą widnieje na reliefie. Ku jej szczytowi kroczy władca na czele oddziałów wspinających się szeregiem, po przekątnej płyty. Artysta zrezygnował z układu pasowego, ale jego ślad zachował się w układzie kroczących postaci. Poszczególne szeregi żołnierzy maszerują ukośnie ku górze jedne nad drugimi. Wrogowie uciekają w popłochu, prosząc o litość. Władca jest dużo wyższy niż jego żołnierze, ukazany zgodnie z konwencją. Tiara z rogami, zdobiąca jego głowę, świadczy, że króla wyobrażano jako bóstwo. Nogą przygniata pierś pokonanego wroga, co jest symbolicznym wyrazem triumfu. Inny wróg pada w tył przebity włócznią, jeszcze inny błaga o litość. Na steli po raz pierwszy pojawia się krajobraz. Jest on zupełnie umowny: góra symbolizuje góry Zagros, gdzie żyli najeźdźcy, drzewo wskazuje, że walka toczyła się w miejscu zalesionym. Innym elementem symbolicznym są dwie gwiazdy oznaczające obecność bogów Szamasza i Isztar, patronujących zwycięscy.

W gliptyce pojawiły się pieczęcie większych rozmiarów (do 15 cm) niż w okresie poprzednim, zdobione scenami kultowymi, religijnymi, polowań, postaciami ze świata mitologii itp.; w porównaniu z wcześniejszymi dziełami sumeryjskimi sztuka akadyjska charakteryzuje się doskonalszą techniką, dążeniem do naturalizmu, dynamiką ujęcia tematu; sztuka akadyjska stanowi krótki, lecz ważny etap w rozwoju sztuki Mezopotamii.