Sztuka babilońska

Sztuka środkowej i południowej Mezopotamii, rozwijała się od około połowy II tysiąclecia 1 połowy I tysiąclecia p.n.e. Podstawą jej rozwoju były bezpośrednie tradycje sztuki sumeryjskiej i akadyjskiej. W jej historii wyróżnia się trzy okresy: starobabiloński, średniobabiloński (sztuka Kasytów) i nowobabiloński. Z okresu starobabilońskiego (1 poł. II tysiąclecia p.n.e.) zachowało się niewiele zabytków architektonicznych. Najlepiej znanym przykładem są ruiny wielkiego pałacu w Mari z cennymi fragmentami malowideł ściennych; zachowały się również pozostałości świątyń (m.in. w Tell Harmal). 

Stela Hammurabiego
Paryż, Luwr

Stela Hammurabiego
(fragment)

Stela Hammurabiego z 1760 roku p.n.e. reprezentuje relief starobabiloński, odznaczający się zarówno wysokim poziomem artystycznym jak i nowatorstwem formy -portretowe ujęcie twarzy króla oraz próba trójwymiarowego modelunku postaci. Stela z kodeksem Hammurabiego znaleziono w Suzie (wys.2,25m) jako pochodzące z Babilonii trofeum wojenne. Hammurabi z ręką podniesioną w geście modlitewnym stoi przed siedzącym na tronie Szamaszem, bogiem słońca i sprawiedliwości, który wręcza królowi symbole władzy. Król mimo posiadanej potęgi, nie kazał nigdy przedstawić się jako równy bogom. Przeciwnie, scena ukazuje pełną uszanowania postawę, sugerując, że bóg jest rzeczywistym prawodawcą. Za bogiem wykwitają promienie, widoczne nad jego ramionami. Szamasz jest odziany w szatę typową dla bóstw w okresie sumeryjskim. W jednej ręce trzyma berło i pierścień, głowę wieńczy tiara z czterema rogami. Hammurabi ubrany jest jak Gudea, w płaszcz zarzucony na lewe ramię, prawe ramię pozostaje obnażone. Wielka broda i profil, w którym zamiast prostego nosa, będącego przedłużeniem linii czoła, pojawia się krzywizna, podkreślająca odmienność etniczną. Każdy szczegół reliefu opracowany został z niezwykłą pieczołowitością. Temat sacra conversazione –siedzący bóg pogrążony w rozmowie z monarchą –pojawia się wielokrotnie w reliefowych scenach, których bohaterami są późniejsi władcy babilońscy. Poniżej słup z diorytu pokryty jest pismem klinowym z tekstem kodeksu ogłoszonego w 32 roku panowania.

Rzeźbę pełną reprezentuje m.in. portretowa głowa króla (Hammurabiego?). Drobna plastyka (terakotowa) i gliptyka stały się sztuką masową. Z okresu średniobabilońskiego, kasyckiego (2 poł. II tys. p.n.e.), zachowały się głównie kamienne stele graniczne, tzw. kudurru, zdobione reliefami o treści symbolicznej. Wprowadzono też dekorację arch. w postaci figuralnych fryzów z modelowanej cegły (świątynia Inanny w Uruk). Malarstwo wiązało się nadal z dekoracją wnętrz (ruiny pałacu w Durkurigalzu). Z okresu nowobabilońskiego, chaldejskiego (1 poł. I tys. p.n.e.) zachowały się głównie potężne budowle Babilonu z czasów Nabuchodonozora II. Pojawiła się wówczas dekoracja ścienna z glazurowanej, barwnej cegły;

Brama Isztar z drogą procesyjną do głównej świątyni Marduka; sala tronowa Nabuchodonozora przedstawiająca wyobrażenia zwierząt (lwy, byki, smoki) i stylizowane ornamenty roślinne rekonstrukcja w Berlińskich Muzeach Państwowych (Muzeum Pergameńskie).

Brama Isztar
Berlin, Pergamon

Brama Isztar (fragment)

Brama Isztar (fragment)

Brama Isztar (fragment)

Rzeźbę nowobabilońską reprezentowały reliefowe kudurru oraz drobne, terakotowe rzeźby wotywne. W gliptyce rozpowszechniła się pieczęć płaska stemplowa ze scenami kultowymi. Podbój perski nie zahamował rozwoju babilońskiej twórczości artystycznej. Jeszcze przez kilkadziesiąt lat wytwarzano dzieła o tradycyjnym babilońskim charakterze stanowiące inspirację dla powstających wówczas prac perskich.